İran'daki protestoların beşinci gününde çatışmalar şiddetlendi, sadece dün gece dokuz protestocu öldü.İsfahan eyaletine bağlı Kehderican'da silah sesleri yükseldi. Yerel medya, ilçe kaymakamlığına girmeye çalışan göstericilere ateş açıldığını ve beş protestocunun öldüğünü duyurdu. Son dokuz yılın en büyük protestolarına sahne olan ülkede hayatını kaybedenlerin sayısı 27'ye çıktı. Devlet televizyonu, yaşamını yitirenler arasında 11 yaşında bir çocuğun da bulunduğunu izleyicilerine duyurdu.
Yarı resmi Mehr haber ajansı ise, silahlı bir kişinin Necef Abad ilçesinde bir polisi öldürüp üçünü de yaraladığını dünyaya servis etti. Reca News haber sitesine göre, ilçedeki gösterilerde iki protestocu ve iki polis öldü. Bugün itibariyle altıncı gününe giren protestolarda ilk kez bir polisin öldüğü bildiriliyor.
20'YE YAKIN ŞEHİRDE EYLEM VAR: 20'yi aşkın şehir ve ilçede gösteri var. Huzistan'da sokaklara çıkan göstericileri polis yoğun şekilde biber gazıyla dağıtmayı denedi. Irak sınırına yakın Kirmanşah'tan gelen görüntülerde, protestocular havaifişekler patlattı
EYLEMLERİN SEBEBİ NE? Ülkenin çeşitli kentlerinde düzenlenen gösterileri tetikleyen sebepler yükselen, enflasyon, işsizlik ve yolsuzluk. Protestocular, ülkenin ekonomisi kötüyken Suriye, Lübnan ve Filistin’e yardım edilmesini de karşı çıkıyor.
Meşhed Süleyman kentinde ise önceki günler başka şehirlerde görülen bir sahne var. Dini lider Ayetullah Hamaney'in posterinin yırtılıp indirildiğini gösteren video kaydı, sosyal medyaya yüklendi. Devrim muhafızları ve yerel milislerle güçlü bir istihbarat ağına sahip olan İran'daki sürpriz gösterilerde gözaltı sayısı ise yüzlerle ifade ediliyor.
EYLEMLER BÜYÜYEREK DEVAM EDİYOR
İran’da geçen perşembe patlayan eylemler büyüyerek devam ederken, protestoculara başta ılımlı bir yaklaşım sergileyen İran Cumhurbaşkanı Ruhani dün sertleşti. Ruhani, ‘azınlık’ diye nitelediği eylemcilere karşı cevabı bizzat “İran halkının vereceğini” söyledi.
Devlet medyası, Dorud kentinde eylemcilerin çaldığı bir itfaiye aracının altında kalan iki kişinin hayatını kaybettiğini bildirdi. Necefabad kentinde ise bir gösterici, polislerin üzerine ateş açtı. İran televizyonu, bir polisin öldüğünü aktardı.
Anadolu Ajansı da İsfahan vilayetinde 5 göstericinin öldüğünü duyurdu. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ise önceki gün kabine toplantısında, şiddete başvurmadan protesto hakkı bulunduğunu dile getirirken, dün tutumunu sertleştirdi.Ruhani, “İnsanlar eleştirilerini ifade etmekte ve protesto yapmakta tamamen özgürdür. Ancak eleştiri, şiddete başvurmaktan ve kamu malına zarar vermekten farklıdır” demişti.
RUHANİ: HALK CEVAP VERECEK
İran lideri, dün ise resmi internet sitesinden protestocularla güvenlik güçlerinin muhatap olması yerine doğrudan sivil halkın devreye girmesi çağrısında bulundu. Ruhani, “Eleştiri ve protesto tehdit değil fırsattır. Halk, yağmacılara ve kanunları ihlal edenlere kendisi cevap verecek. Ulusumuz, kanuna ve insanların isteklerine aykırı sloganlar atan ve devrimin kutsallarını ve değerlerini aşağılayan bu azınlıkla ilgilenecektir” ifadelerini kullandı.
GÖZALTI SAYISI 400'Ü GEÇTİ
Perşembe gününden beri süren olaylarda gözaltı sayısı 400’ün üzerine çıktı. İran yönetimi, eylemcilerin organize olmasını engellemek için Telegram ve Instagram dahil çeşitli sosyal medya hesaplarını kapattı. Telegram’ın kurucusu ve CEO’su Pavel Durov, geçen cumartesi günü Twitter’dan yaptığı açıklamada “Bir Telegram kanalı (amadnews) takipçilerine polise karşı molotofkokteyli kullanmaları çağrısı yapmaya başladı ve bizim ‘şiddet çağrısına hayır’ kuralımıza bağlı olarak askıya alındı. Dikkatli olun. Geçmemeniz gereken çizgiler vardır” dedi. Ancak Durov, Tahran hükümetinin daha sonra Telegram uygulamasına erişimi tamamen kapatması üzerine, önceki gün “İranlı yetkililer, barışçıl protesto yapan kanalları kapatmayı reddettiğimiz için Telegram’a erişimi bloke ediyor” diye bir başka tweet attı.
ŞAH’A DESTEK SLOGANLARI
İranlı İşçiler Ajansı (ILNA), göstericilerin ülkenin kuzeybatısındaki Takistan kentinde bir din adamları okulunu ve hükümet binalarını ateşe verdiğini bildirdi. Bazı eylemciler, ülkeyi 1925’ten 1941’e kadar yöneten Şah Rıza Pehlevi lehine sloganlar attı. 1979’da İslam Devrimi ile devrilen Muhammed Rıza Pehlevi’nin ABD’de yaşayan oğlu Rıza’nın ülkeye gelmesi ve monarşiye dönülmesi yönünde de sloganlar vardı. Pehlevi hanedanı devam etse, İran’ın başında olacak olan Rıza Pehlevi, gösterilere destek veren keskin açıklamalar yapmıştı.
ANKARA YAKIN TAKİPTE
İran’daki gösterileri Ankara yakından takip ediyor. Diplomatik ve güvenlik birimlerinin gelişmeleri izleyerek ilgili birimlere değişik senaryolara ilişkin değerlendirmeler sunduğu öğrenildi. Gösteriler nedeniyle Türkiye’nin Tahran Büyükelçiliği ile ülkedeki diğer Türkiye temsilciliklerinin şu ana kadar olumsuz etkilenmediği belirtildi.
İRAN BU GÖSTERİLERİ BASTIRIR
Türkiye’nin eski Tahran büyükelçilerinden Bozkurt Aran yaptığı açıklamada, şunları söyledi: “İran’da sokaklar kendiliğinden hareketlenmez. Son hareketliliğin arkasında kim var bilemem. Gösterilerin en büyük nedeni hayat pahalılığı. Hareketlilik bir süre daha devam edebilir ancak şahsi düşüncem İran’ın bu gösterileri bastıracağı yönünde. İran, bölgedeki diğer devletlere benzemez. Sistem sarsılıyor yorumları çok erken değerlendirmeler.”
ABD İNGİLTERE VE SUUDİ ARABİSTAN'I SUÇLADI
İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Sekreteri Ali Şamhani, üç ülkenin protestoların arkasında olduğunu söyledi.
Şamhani, "İran'daki durumla ilgili etiketler ve mesajlar ABD, İngiltere ve Suudi Arabistan'dan geliyor. Durumla ilgili sosyal medya ağlarında yaşanan şey, İran halkına karşı bir vekalet savaşıdır" diye konuştu.
İSRAİL'DEN PROTESTOCULARA: KAHRAMANLAR
ABD Başkanı Donald Trump'ın 'İran'da değişim zamanı' açıklamasının ardından İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu da gösterileri değerlendirdi. Netanyahu beklendiği gibi Tahran yönetimini eleştirdi ve protestocuları 'kahramanlar' sözcüğüyle niteledi.
Netanyahu, "Bugün İran Cumhurbaşkanı Ruhani'nin, İsrail'in gösterilerin arkasında olduğu yönündeki açıklamalarını duydum. Bu sadece bir yalan değil aynı zamanda gülünç de. İran rejimi düştüğünde, İranlılar ile İsrailliler samimi dostlar olacaklardır. İran halkının özgürlük yolundaki bu mücadelesinde başarılı olmasını temenni ediyorum" dedi.
İNGİLTERE YAKINDAN İZLİYOR
İngiltere Dışişleri Bakanı Boris Johnson ise, yazılı açıklamasında gösterileri yakından izlediklerini belirtti. Johnson, "Protestocuların gündeme getirdiği önemli sorunlarla ilgili anlamlı ve meşru bir tartışma olması gerektiğine inanıyoruz ve İranlı yetkililerin buna izin vermesini bekliyoruz" ifadesini kullandı.
MOSKOVA'DAN TAHRAN'A DESTEK
İran'ın Ortadoğu'daki müttefiki Rusya ise, Batılı ülkelerden Tahran yönetiminin iç işlerine karışmamasını istedi. Moskova'dan yapılan açıklamada, "İran'daki durumu istikrarsızlaştırabilecek dış müdahaleler kabul edilemez" denildi.
SINIR KAPILARI YENİDEN AÇILDI
İran, Irak'ın kuzeyindeki bağımsızlık referandumunun ardından kapattığı Pervizhan ve Kamarçin sınır kapılarını bugün yeniden açtı.
İRAN'DAKİ OLAYLAR NEDEN ÇIKTI?
Eylemler Perşembe günü ülkenin en büyük ikinci kenti Meşhed’de giderek kötüleşen ekonomik durumun protesto edilmesiyle başladı. Ülkenin çeşitli kentlerinde düzenlenen gösterileri tetikleyen sebepler yükselen, enflasyon, işsizlik ve yolsuzluk. Protestocular, ülkenin ekonomisi kötüyken Suriye, Lübnan ve Filistin’e yardım edilmesini de karşı çıkıyor.
İŞSİZLİK ORANLARI YÜKSELDİ
İran vatandaşları uzun süredir devam eden ağır yaptırımlar altında ekonomik sıkıntılar çekerken, buna bağlı olarak işsizlik de bu yıl resmi rakamlara göre yüzde 12,4’e çıktı. Oysa Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ise ABD öncülüğündeki Batılı güçlerle yapılan nükleer anlaşma sonucu ekonominin kısa sürede düzeleceğini söylüyordu. Ülkede son olarak bir haftada yumurta fiyatının iki kat arttığı ülkedeki ekonomik talepler, hükümet politikalarına yönelik öfkeye dönüştü. Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, yükselen enflasyonu, artan fiyatları kontrol edememekle eleştirildi.
İran’ın dış politikasına tepki gösteren Meşhed’deki bazı göstericiler hükûmetin Orta Doğu ülkelerine müdahalesine “Hayatım Gazze için değil, Lübnan için değil, İran içindir” sözleriyle gösterdi.
EYLEMLER BAŞKA YÖNE Mİ KAYDI?
Ekonomik sebeplerle başlayan protesto gösterilerinde ilk başlarda ekonomik talep dile getirilirken, zaman ilerledikçe sloganlar rejim karşıtı ve ırkçı hal almaya başladı. Daha çok Farsların desteklediği eylemlerde “İran tekrar Ari olacak”, “Farslar iktidara gelecek” gibi sloganların yanı sıra devrik Şah Pehlevi lehinde de sloganlar atılması, ülkedeki diğer etnik grupların protestolara mesafeli kalmasına neden oldu.
