Kaliforniya çölünde yaşayan 75 yaşındaki, at kuyruklu Glenn Morrison‘ın bir noktayı kanıtlamak için anlatmayı sevdiği eski bir masal var: Çalışkan bir karınca yiyecek ve erzak stoklayarak kışa hazırlanırken, amaçsız bir çekirge zaman kaybeder ve ileriye dönük plan yapmaz. Soğuk hava nihayet geldiğinde, karınca “şişman ve mutlu” olurken, çekirge açlıktan ölür.
Bu anlatımda, halen Palm Springs‘te bulunan ve amatör telsizciliğe adanmış bir kulüp olan Desert Rats‘ın (ya da Radyo Amatör İletim Topluluğu) başkanlığını yürüten Morrison kendini karınca yerine koyuyor, “gelecekteki acil durumlara hazırlanmayanlar” ise çekirge.
Telsiz teknolojisi, yüzyılı aşkın bir süredir kullanılıyor. Amatör telsiz operatörleri, radyo frekansları üzerinden iletişim kurmak için el tipi veya daha büyük “baz istasyonu” telsizleri kullanırlar. Cihazlar bir telsiz boyutundan 20. yüzyıldan kalma kutu gibi bir VCR ağırlığına kadar değişebilir.
İcadından nesiller sonra, amatör telsizin kullanıcılar için en büyük cazibelerinden biri acil durumlardaki kullanışlılığı: Orman yangınları, depremler veya başka bir pandemiyi düşünün. Eğer bir felaket meydana gelir ve internet ya da hücresel ağlar çökerse, telsiz operatörleri harekete geçerek acil durum müdahale iletişimine yardımcı olabilir ve kendi ağlarıyla iletişim halinde kalabilir.
Bugünlerde amatör telsizcilik dünyası, yeni bir döneme giriyor. Kaliforniya‘da şu anda yaklaşık 100.000 lisanslı amatör telsiz operatörü bulunuyor. Genellikle kısaca “hams” olarak adlandırılan bu kişiler ülke genelinde 760 bin kişiden fazla. Bu sayı, daha yeni teknolojiler telsizi geride bırakmış olsa bile, 40 yıl önceki amatör telsizci sayısını büyük ölçüde aşıyor.
Daha yoğun fırtınaların ve daha sık orman yangınlarının yaşandığı iklim krizi çağında ve küresel salgınlar gibi diğer felaketlerde amatör telsiz, bir nebze de olsa kontrolü yeniden ele almak isteyenler için bir araç haline gelmiş gibi görünüyor.
Morrison, “amatör telsiz,” diyor, “orijinal sosyal medya gibi. İnsanlar hazırlıklı değil. ‘Bu benim hayatım boyunca olmayacak’ diye düşünüp duruyorlar. Olmayabilir de, ama asla bilemezsiniz.”
‘Her zaman bir sonraki adım için hazır olmak istedim’
Palm Springs’te ılık bir Cumartesi sabahı: Termostat çoktan 27°C doğru ilerlemiş durumda. Birkaç düzine insan yerel bir spor salonuna akın ediyor ve basketbol potalarının altına kurulan katlanır masalara yerleşiyor. Yeni amatörler için derme çatma bir radyo test günü düzenleyen Desert Rats gönüllüleri bir yığın sınav kağıdı dağıtıyor. Eğer amatörler 35 soruluk testi geçerlerse, Federal İletişim Komisyonu tarafından giriş seviyesi amatör operatör olarak lisans alabilecek.
Amatör telsizci adaylarından biri, kursa babasıyla birlikte katılan 17 yaşında, gri sweatshirtlü Boaz adında bir lise öğrencisi. Boaz, amatör telsizciliğe ilk olarak pandemi başlamadan bir yıl önce YouTube videoları aracılığıyla başladığını anlatıyor:
“Her zaman bir sonraki adım için hazır olmak istedim. Eğer bir şey olursa ve cep telefonu çekmezse, insanlarla nasıl konuşacağım?” Babası, ehliyet almanın Boaz’ın bir sonraki büyük hedefi olduğunu da sözlerine ekliyor.
Siyah bandanası, renkli havacı güneş gözlükleri ve Star Wars tişörtüyle Skip Fredricks adında bir üniversite profesörü olan bir başka yeni “vaftiz edilmiş” amatör, dronlar hakkında verdiği derslerde amatör telsiz kullanmayı umduğunu söylüyor. Telsizler, dronların arama ve kurtarma görevlerinde kullanıldığı afet bölgelerinde, dron pilotlarının daha iyi iletişim kurmasına yardımcı olabiliyormuş.
“Çok uzak bölgelerde iletişim bir sorun” diyor: “Amatör telsiz desteği sadece telsizlerden daha iyi – ve cep telefonları dağlarda işe yaramaz.”
Sınavı geçtiğini kanıtlayan ve parlak sarı bir kağıda basılmış yeni telsiz sertifikasını havaya kaldırıp ona bakarak soruyor: “Oldukça havalı, değil mi? Öğrencilerim muhtemelen etkilenecek.”
Amatör telsizcilik ve ‘büyük olay’
1900’lerin başından bu yana amatör telsizcilik fırtınalar, afetler, savaşlar ve diğer acil durumlarda bir cankurtaran simidi olarak kullanılıyor.
“Hams”, başlangıçta vasıfsız amatör operatörleri hedef alan bir karalama terimiyken, bu kişiler 2017’de Irma ve Maria kasırgaları sonrasında Karayipler‘de görevlendirildi. Kısa dalga radyo, Rusya‘nın geçen yıl iletişim kulelerine saldırmasının ardından Ukrayna vatandaşlarının haber almasının da bir yolu haline geldi ve Tayvanlı amatör radyo meraklıları, telsizlerini Çin ile olası bir savaşa hazırlanmak için kullandı. Astronotlar bile Dünya’daki insanlarla sohbet etmek için amatör radyoyu kullandı.
Telsizler felaket filmlerinde ve TV dizilerinde bile yer alıyor: En son HBO‘nun The Last of Us filminde zombi istilasına uğramış bir ülkeye mesaj gönderen gizli bir telsiz operatörünün elindeydi.
Güney Kaliforniya’da yaşayan ve bölgenin fay hatları ağını göz önünde bulunduran kulüp başkanı Morrison, sık sık depremler hakkında düşünüyor:
“Eğer ‘büyük deprem’ olursa, hiçbir yere gidemeyiz. Kendinize güvenmek zorundasınız. Yiyecek malzemelerine ve diğer şeylere ihtiyacınız olacak. Ama aynı zamanda Portland‘daki Marge Teyze’nin iyi olduğunuzu bilmesini istiyorsanız, ona bir radyo frekansı gönderebiliriz.”
Daha spesifik olarak, hastaneler, itfaiye istasyonları ve acil durum komuta merkezleri gibi kuruluşlar iletişim yardımı için çağrıda bulunursa, nitelikli amatör operatörler yardım etmek için harekete geçebilir; birçok amatör, el telsizleri ve taşınabilir antenler de dahil olmak üzere “araç kitlerine” sahiptir.
Böyle bir acil durum müdahalesi bu yıl kış fırtınalarının Kaliforniya’yı vurduğu sırada gerçekleşti. Geçtiğimiz birkaç ay boyunca yoğun kar yağışına maruz kalan uzak, dağlık bir topluluk olan Big Bear‘da, amatör telsiz operatörleri yolların kapanmasını ve diğer yerel haberleri ağlarına yayınlamak için sık sık yayın yaptı. Morrison, “Bir marketin çatısının çöktüğünü haberlerden önce biliyordum çünkü ilk radyodan duydum” diyor.
Ulusal bir amatör telsiz birliği olan American Radio Relay League‘in gayrı resmi sloganında da belirtildiği gibi, amatör telsiz “her şey başarısız olduğunda” başvurulacak en büyük destek.
Ligin güneybatı bölümünün direktörü Richard Norton, amatör telsizciliğe ilk olarak lisede, işin teknik yönüne ilgi duyduğu için başlamış. Yıllar sonra, yeni amatörlerin ilgisinin acil durum hazırlığına kaydığını gördüğünü anlatıyor. Yaşadığı Los Angeles‘ın dışındaki küçük Topanga kasabasında, birçok sakin deprem ya da orman yangını sırasında cep telefonu sinyali kesilirse ne yapacaklarını düşünüyormuş.
Cevaplardan biri? Bir amatör telsiz almak: “Cep telefonu sistemleri çöktüğünde bile amatör telsiz sistemlerimiz genellikle çalışıyor ve iletişim kurabiliyoruz” diyor.
‘Dünya için çalışmak’
Morrison, Palm Springs şehir merkezine yaklaşık 10 mil uzaklıktaki çöl dağlarının eteklerine sıkışmış sessiz bir mahallede, masasına oturup “dünyayı çalışıyor”. Hantal bir baz istasyonu radyosunun ön yüzündeki büyük siyah kadranı çevirerek, parazit ve uzak, bozuk seslerden oluşan bir aleme ayarlıyor. Dinlemek için geriniyor, belli belirsiz kelimeleri ayrıştırıyor, sonra da altın bir mikrofon çıkarıyor.
“Uh, Whiskey, Bravo, six, Romeo, Lima, Charlie,” diyor, bir radyo DJ’inin neşeli ses tonuyla. Bu mantıksız gibi görünen sözcük dizisi; WB6RLC, çağrı işaretini ya da her amatöre verilen ve bir isim kadar önemli olan benzersiz imzayı temsil ediyor. Morrison’ın imzası şapkasına kalın harflerle basılı, tişörtünün arkasındaki Desert Rats kulübünün logosunu da gururla taşıyor: Kuyruğu bir radyo antenine dolanmış, sırıtan bir kemirgen.
Telsiz kadranını çevirmeye devam ederken Nevada ve Utah‘ın genel “çağrı alanı” (telsiz ruhsatının verildiği yer olarak tanımlanır) civarından biriyle, Barselona‘dan bir adam arasında geçen üstünkörü bir konuşmaya takılıyor.
Mutlu bir şekilde, “İşte bu şekilde etrafı dinler ve birini bulursunuz” diyor: “Ve bakın, adam Barselona’da.”
Telsizine bağlı bir bilgisayar ekranında, Kaliforniya’nın güneyindeki bu küçük kasabadan “çalıştığı” ya da temas kurduğu 215 ülke, bölge ve diğer alanların kapsamlı bir listesini çıkarıyor: Arjantin, Avustralya, Cezayir, Amerikan Samoası. “Ve bunlar sadece A’lar” diyor.
Tek katlı evinde her şey radyo etrafında dönüyor. Çöl Fareleri’nin çizimleri ve haritaları duvarları süslüyor. Çatısının köşesinden bir anten yumağı fışkırıyor. Garaj yolunda park halinde duran karavan, hareket halindeyken gerekli aramalar için bir “mobil istasyon” radyosuyla donatılmış. Misafir banyosu hariç evinin her odasında telsiz var.
Barselona konuşmasına kulak misafiri olduğu ana telsiz odası ise evin baş tacı. Garajına bitişik olan bu küçük alan, bit pazarlarından ve arkadaşlarından temin ettiği, bazıları yüz yaşını aşmış düzinelerce eski radyoya ayrılmış bir duvarla, komuta merkezi tarzı bir havaya sahip.
“Bazen beni buluyorlar” diye de ekliyor.
Telsizleri acil durum haberleşmesi için kullanmanın ötesinde, amatörler hobilerinin sağladığı neredeyse anlık ağda anlam buluyor. Çöl Fareleri her pazartesi gecesi, amatör operatörlerin isim ve çağrı işaretlerinin basit bir sözlü yoklamasını yaptıkları, halka açık bir konferans görüşmesine benzer bir radyo “ağı” düzenliyor. Bu tür bir temel sağlık kontrolü, özellikle üç yıl önce, pandeminin ilk izole edici, evde kalma evresi sırasında büyük önem taşımış.
“Bu bana yapacak bir şey verdi,” diyor Morrison: “Garajdaki radyo kulübeme gidiyor, radyoyu açıyor ve kim bilir nerede konuşacak birini buluyordum.”
Bir ‘yaşlılar kulübünden’ daha fazlası
Palm Springs’teki spor salonunda, Desert Rats gönüllüleri sınavlara not veriyor, kendi el telsizlerini bellerine takıyor. Kulübün üyelik sorumlusu Annie Larson, sinyal frekansları ve radyo dalgalarının özellikleriyle ilgili karmaşık test sorularından bazılarına göz atarak odanın çevresinde dolaşıyor, “Bugün olsa geçebilir miydim bilmiyorum” diye şaka yaparak.
Kısa bir süre önce 80 yaşına basan Larson, on yıldan uzun bir süredir lisanslı bir amatör telsizci olmasına rağmen kendini “teknoloji meraklısı” biri olarak görmüyor: “Ben sadece acil bir durumda kendi başımın çaresine bakabilmekle ilgileniyorum.”
Larson, Palm Springs’in yukarısındaki dağlarda yer alan küçük bir kasaba olan Idyllwild’de büyümüş. Yoğun ağaçlık ve San Jacinto Dağı Eyalet Parkı‘nın hemen yanı başında yer alan topluluk, sık sık orman yangınlarının tehdidi altında yaşıyor. Birkaç yıl önce, bir yangın kasabaya giderek yaklaşırken, Larson yerel tahliye uyarılarını görmezden gelerek birkaç park bekçisiyle birlikte geride kalmayı terci etti. Telsizinin yanında olması büyük bir güvenceydi.
Sürekli telefonunu kontrol etmek yerine “Geceleri dinleyebilir ve açık bırakabilirdim. Eğer bir şey olursa, hazırdım” diyor.
Amatör telsizcilik eskiden bir tür erkekler kulübü olsa da (ve “hala biraz öyle” diye ekliyor), Larson bugün daha fazla kadın operatör gördüğünü söylüyor: Palm Springs test gününe katılanların yaklaşık dörtte biri kadın. İklim krizinin geniş çaplı etkileri göz önüne alındığında, Larson yaptıkları işin herkes için geçerli olduğunu düşünüyor:
“İnsanlar eskiden bunun eski bir erkek kulübü olduğunu, erkeklerin sadece etrafta dolaştığını düşünürdü. Ama gerçekten önemli, çünkü nüfus artıyor ve çok daha fazla felaket yaşanıyor.”
Neyse ki Desert Rats kulübü içinde hamsler birbirlerine sıkı sıkıya bağlı bir grup olmaya devam ediyor. Son grup telsiz operatörleri test gününün ardından sertifikalarını alırken, bazıları çöl sıcağına doğru yürürken duygusallaşıyor. Morrison çıkışta durup her birini tebrik ediyor ve ellerini sıkıyor:
“Sizi yayında yakalayacağız!”
Kaynak: yeşilgazete.org
